Mệnh vận phú: 1000 năm thiên cổ kỳ văn là món “Súp gà” thấm thía khiến nhân sinh vô cùng tán thán

Mệnh vận phú: 1000 năm thiên cổ kỳ văn

Thưa quý vị và các bạn!

Văn hoá truyền thống từ ngàn xưa, cổ nhân đều cho rằng: vận mệnh của con người là do trời cao đã định đoạt từ trước. Người ta cần phải kính trời hiểu mệnh, cần phải biết rằng chỉ có tích đức giữ đức mới có thể có được phúc báo.

Lã Mông Chính (tự là Thánh Công) là đại thần nổi tiếng thời Bắc Tống, là vị tể tướng đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc có xuất thân từ tầng lớp bình dân, một đời trải qua bần phú vinh nhục, thuở nhỏ cơ hàn gian khổ. Lã Mông Chính đã từng cùng với Khấu Chuẩn (người sau này cũng được làm tể tướng) đọc sách trong lò gạch cũ nát, đã thể nghiệm được sự nóng lạnh của nhân gian. Sau này, Ông thi đỗ Trạng nguyên, 3 lần làm tể tướng kiêm làm Thầy của Thái tử và đã trải nghiệm được nỗi sủng nhục của nhân tâm.

Chuyện xưa kể rằng, Thái tử đương thời (tức Tống Chân Tông sau này) đang ở tuổi thành niên ngạo mạn không coi ai ra gì, không một thái sư nào giám giáo huấn trực diện Thái tử. Lã Mông Chính bèn viết ‘Mệnh Vận Phú’ để khuyên dăn thái tử. Trải qua hơn nghìn năm, bài văn tuy ngắn nhưng hàm chứa đạo lý và trí tuệ sâu sắc. Ông đã liệt cử sự bất lực của những nhân vật kỳ tài trong lịch sử khi đối diện với những an bài của số mệnh. Ông đã giảng thuật sự nhỏ bé và vô thường của kiếp nhân sịnh trước vạn vật tự nhiên và đức hạnh người quân tử – bất kể giàu nghèo đều phải kiên trì tuân thủ đạo đức, thuận theo thiên ý mà hành xử. Thái tử vốn thông minh, hiểu được đạo lý trong đó, bèn thay đổi thái độ ngạo mạn trước đây, thường khiêm tốn thỉnh giáo, học hỏi người khác.

Sau đây là toàn văn của bài ‘Mệnh vận Phú’

Trời có gió mây bất trắc

Người có trẻ già hoạ phúc

Rết có trăm chân đi không bằng rắn

Hùm “kê” hai cánh bay chẳng bằng quạ

Hành trình tuấn mã ngàn dặm không người cưỡi chẳng thể tự đi.

Người có chí lớn ngút trời không gặp vận chẳng thể tự thông

 

Thường nghe, Nhân sinh tại thế

Phú quý không mê hoặc, bần tiện chẳng đổi thay

Văn chương cái thế – Khổng tử gặp nạn ở đất Trần

Võ lược siêu quần – Thái Công câu cá bên sông Vị

Nhan Uyên mệnh đoản nào phải kẻ ác hung

Đạo Trích sống lâu đâu phải người lương thiện

Vua Nghiêu minh thánh lại sinh con ngỗ ngược

Cổ Tẩu ngu muội sinh ra con đại hiếu

Trương Lương vốn là người áo vải

Tiêu Hà chỉ một huyện lại cỏn con

Yến Tử thân chưa đầy năm thước được phong làm tể tướng nước tế

Khổng Minh ở nhà tranh làm quân sư nhà Thục Hán

Hạng Vũ tuy anh hùng cái thế đại bại ở Ô Giang mà tự vẫn

Hán vương tuy yếu nhược lại có vạn dặm giang sơn

Lý Quảng có uy bắn hổ đến già vẫn chẳng được phong

Phùng Đường có tài cưỡi rồng cả đời không gặp vận

Hàn Tín lúc thời chưa gặp, không ngày nào có nổi ba bữa cơm, đến lúc gặp vận lưng đeo tam xích ngọc ấn, một sớm thời suy chết trong  tay người nham hiểm.

 

Có người trước nghèo mà sau giàu

Có người già khoẻ mà trẻ suy

Người đầy bụng văn chương bạc đầu vẫn thi không đỗ

Kẻ tài sơ học mọn, thiếu niên đỗ đạt đăng khoa

Mỹ nhân thâm cung, vận hết phải làm kỹ nữ

Kỹ nữ lẳng lơ, thời đến lên bậc phu nhân

Mỹ nữ thanh xuân lại gả chồng ngu xuẩn

Lang quân tuấn tú lại lấy vợ xấu thô

 

Giao long chưa gặp vận, ẩn mình giữa lũ cá cua

Quân tử cảnh thất thời, dưới trướng tiểu nhân thỉnh mệnh

Áo quần tuy rách thường giữ dung mạo lễ nghi

Nét mặt ưu tư, có chí vỗ yên thiên hạ

Thời vận chẳng gặp chỉ nên an bần thủ phận

Tâm nếu không thẹn, ắt có lúc mở mày

Quân tử bần hàn cốt cách thiên nhiên sinh thành 

Tiểu nhân trọc phú chẳng thoát thân xác bần hàn

 

Trời không đắc thời, nhật nguyêt không sáng

Đất không đắc thời, thảo mộc chẳng sinh

Nước không đắc thời sóng gió chẳng dừng

Người không đắc thời lợi vận không thông

 

Mong Phúc cầu lộc trong mệnh đã có an bài

Phú Quý người nào chẳng muốn

Người nếu không dựa vào ‘Bát đức’ căn cơ, sao có thể làm khanh làm tướng.

Xưa ta sống ở Lạc Dương, sáng xin cơm chay chùa miếu, tối ngủ lò gạch hoang, áo không đủ che thân, ăn không đủ no bụng, người cao sang hận, kẻ hèn hạ ghét. Người người đều chê ta hèn là do ta chưa gặp vận. Nay trong triều đình làm quan tột bậc, tước vị tam công, thân tuy cúi mình trước một người nhưng chức ở trên ngàn vạn. Có roi đánh bá quan, có kiếm trảm gian tà, áo có gấm lụa ngàn rương, ăn có sơn hào hải vị, ra có tráng sĩ cầm roi, vào có giai nhân nâng chén, bề trên sủng ái, kẻ dưới tung hô. Người người đều nói ta sang, chẳng phải do ta tài giỏi, đó chỉ là thời, là vận, là mệnh mà thôi.

Than ôi, nhân sinh tại thế, phú quý chẳng thể hưởng hết, bần tiện chẳng thể dối mình, nghe theo trời đất tuần hoàn, tốt tươi khô héo tuần hoàn đổi thay.

---

Thưa quý vị và các bạn!

Cổ nhận nói: Thiên cơ tối thần, trí sảo hà vi (có nghĩa là thiên cơ là thần kỳ nhất, khôn khéo phỏng có ích gì). Người biết kiên trì giữ khí tiết tuy không mong muốn được phúc phần nhưng vô tình ông trời lại dẫn dắt họ hoàn thành được tâm nguyện của mình. Người nham hiểm tuy dốc hết sức để trốn tránh những tai hoạ của sự trừng phạt nhưng ông trời lại tước mất tinh khôn của họ khi đang trốn chạy khiến họ mất đi sức sống. Vì vậy, có thể thấy cơ trời luôn sâu xa thần kỳ để dẫn dắt chi phối còn trí tuệ của người phàm tục cao minh có tác dụng gì.

Cổ nhân rất tin vào số mệnh và thường nói: Sống chết có số, phú quý do trời. Điều gì đã được định trong số mệnh là có sẵn thì nó sẽ đến, còn điều gì không được định sẵn thì đừng cưỡng cầu bởi cưỡng cầu mà làm điều xấu thì sẽ bị báo ứng.

‘Mệnh vận phú’ đề cập đến vận mệnh bất công mà rất nhiều nhân vật truyền kỳ trong lịch sử đã trải qua, đồng thời khẳng định bổn phận của con người trong những tình huống thông thường là cần hành xử thuận theo thiên ý. Bài phú có đề cập đến ‘bát đức’ tức là 8 đức tính Hiếu, đễ, nghĩa, trung, tín, lễ, liêm, sỉ – đây là 8 đức tính căn bản để làm người. Nhấn mạnh phẩm đức của người quân tử là cho dù đối diện với bất kể số mệnh như thế nào, giàu sang hay nghèo khó, được hay mất thì đều phải kiên trì giữ vững chí hướng và lễ tiết đức hạnh. Cũng như tục ngữ có câu: Giấy rách phải giữ lấy lề mà chúng ta vẫn thường nghe dùng để ví ai đó dẫu có rơi vào hoàn cảnh nghèo khó cùng cực đến mấy cũng phải giữ cho bằng được nề nếp gia phong.